Co sprawia, że witryna internetowa jest obiektem cyfrowego dziedzictwa kulturowego?
Dziedzictwo kulturowe jest tym, co współczesne społeczeństwo wybiera z przeszłości, aby przekazać przyszłym pokoleniom. Zachowanie (danych cyfrowych) oznacza utrzymywanie przechowywanych informacji – skatalogowanych, dostępnych i użytecznych na nośnikach danych, co wymaga ciągłego wysiłku i wydatków. Jednak większym problemem od samej archiwizacji i zapewnienia dostępności cyfrowych kolekcji może być wybór tego, co zostanie zakwalifikowane jako dziedzictwo kulturowe istotne do zachowania.
Cyfrowe kolekcje zgromadzone w różnych archiwach często składają się z subiektywnie dobranych obiektów, które zdaniem konkretnych osób zasłużyły na zarchiwizowanie. Jednak co z pozostałymi obiektami? Co zasługuje na miano cyfrowego dziedzictwa kulturowego, przez co zasługuje na zachowanie? Kto ma podejmować decyzję o archiwizacji zasobów i w oparciu o jakie kryteria? Pytania te do dzisiaj nie doczekały się jednoznacznej odpowiedzi. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że nie wszystko, co utworzono w formie cyfrowej i pochodzi z przeszłości jest dziedzictwem kulturowym. Dotyczy to w szczególności witryn internetowych. Czy witryna internetowa jest (może być) obiektem (cyfrowego) dziedzictwa kulturowego – jeśli tak, co o tym decyduje? Czy decydują o tym treści, które zostały na niej zamieszczone? Czy może decyduje o tym oprawa graficzna lub wykorzystana technologia publikowania treści? A może „cyfrowa wyjątkowość” jest wynikiem synergii tych atrybutów? Może decyduje o tym wartość użytkowa, przydatność dla użytkowników, wyrażona stopniem popularności w Internecie? Która witryna jest obiektem cyfrowego dziedzictwa kulturowego, a która nie jest? Co decyduje o zachowaniu wybranych witryn internetowych i skazaniu na zapomnienie innych? Czy sentyment może wpływać na spowolnienie modernizacji witryn – wymiany witryn na nowe, począwszy od Web 1.0 aż po Web 4.0? Jakie atrybuty decydują o wyjątkowości witryn internetowych, spoglądając przez pryzmat cyfrowego dziedzictwa kulturowego? Odpowiedź na wszystkie te pytania jest niezbędna, aby móc określić kryteria, które decydują o tym, że dana witryna internetowa jest obiektem cyfrowego dziedzictwa kulturowego.
Cyfrowe śmieci
Z punktu widzenia inżyniera (techniczny punkt widzenia, np. programisty, etc.) znacznie łatwiej jest stwierdzić, że coś nie ma wartości kulturowej. Wielu programistów, twórców cyfrowych treści (w tym witryn i aplikacji internetowych) postrzega je przede wszystkim przez pryzmat atrybutów technicznych – szczególne znaczenie mają wydajność (szybkość wczytywania w oknie przeglądarki internetowej), standardy projektowe i odpowiednio napisane linijki kodu (HTML/CSS/JS/PHP, etc.). Wiąże się to z pytaniem czy obecna cyfrowa rzeczywistość nie została w pewnym zakresie pozbawiona „warstwy kulturowej”, „ludzkiego pierwiastka”. Zyskała za to ustandaryzowany, techniczny charakter. Być może będzie to łatwiej ocenić za kilkanaście lat. Podobne spostrzeżenia dotyczą gier komputerowych – nastawienie na wydajność i efekty wizualne, kosztem grywalności i fabuły. Może właśnie z tego powodu wielu programistów i wielu graczy „wzdycha” do ery Web 1.0 i do „starych” gier komputerowych lub gier wideo. Nie małą rolę odgrywa tu sentyment…
Napotkać dziś w Internecie witrynę napisaną w standardzie HTML2 to nie lada gratka. To jak odkopać miecz wikingów w polu kartofli.
W świecie cyfrowym, w którym treści (obiekty cyfrowe) mogą być utworzone w kilka sekund, w ogromnych ilościach, łatwo jest o stwierdzenie, że „coś nie ma wartości kulturowej”. Dlatego, od strony detalicznej, nie wszystkie treści (obiekty, zasoby cyfrowe) mają wartość kulturową. Chociaż jest to spojrzenie inżyniera. Są to po prostu powielenia, odpowiedniki czegoś unikalnego. Wiele z tego to cyfrowe śmieci.
Tymczasem, atrybuty, które mogą mieć znaczenie przy ustalaniu, czy dana witryna internetowa, treści lub zjawiska mogą być uznane za element cyfrowego dziedzictwa kulturowego można pogrupować w trzech zasadniczych płaszczyznach – technologia, ludzie oraz zasięg i skala oddziaływania.
Szczegóły w artykule:
Król, K. (2020). Digital cultural heritage of rural tourism facilities in Poland. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, available at: https://doi.org/10.1108/JCHMSD-10-2019-0130