(Retrospektywna) ocena użyteczności geoportali gminnych
Zaleca się, aby geoportale, w tym geoportale jednostek publicznych, były systemami typu walk-up-and-use. Systemy tego typu są tak zaprojektowane, aby użytkownicy, którzy z nich korzystają po raz pierwszy lub jednorazowo mogli wykonać działania zgodne z przeznaczeniem systemu bez wcześniejszego poinstruowania lub szkolenia.
Opublikowano: Król, K. (2024). Retrospective Analysis of Municipal Geoportal Usability in the Context of the Evolution of Online Data Presentation Techniques. ISPRS Int. J. Geo-Inf., 13, 307. DOI: 10.3390/ijgi13090307
Dofinansowano ze środków Ministra Nauki w ramach Programu „Regionalna inicjatywa doskonałości”, umowa nr: RID/SP/0039/2024/01, kwota dofinansowania: 6 187 000,00 zł, okres realizacji 2024–2027.
Przykładami takich systemów są bankomaty, automaty biletowe oraz urządzenia cyfrowe umieszczane w przestrzeniach publicznych, w tym systemy informacji publicznej [Marshall i in. 2011]. Pomimo tego zalecenia, wydawcy systemów geoinformacyjnych w pierwszej kolejności koncentrują się na podnoszeniu jakości technicznej geoportali (back-end), w tym poprawie wydajności, oraz na jakości geodanych, tj. możliwie dokładnym odwzorowaniu przestrzeni, w drugiej zaś na kwestiach użyteczności. Główny nacisk jest kładziony na kwestie programistyczne związane z zapewnieniem funkcjonalności, mniejszy zaś na komfort użytkowania.
Czy geoportale wykonane przy pomocy archaicznych technik projektowych, które wyszły z użycia są mniej użyteczne od aktualnie funkcjonujących geoportali?
W takim podejściu przyjmuje się założenie, że wydajność i rozbudowany zakres funkcji zrekompensują braki w użyteczności i architekturze informacji (front-end) [Resch i Zimmer 2013]. Można przy tym zauważyć, że badaniom użyteczności są poddawane najczęściej nowo utworzone geoportale lub geoportale wykonane przy pomocy aktualnych wzorców, technik i narzędzi projektowych, co wydaje się zrozumiałe [He i in. 2012]. Rzadziej lub w ogóle nie jest testowana użyteczność geoportali, które funkcjonowały kilka lub kilkanaście lat temu, zgodnie z przekonaniem, że są one „przestarzałe”. Istnieje zatem pewna luka badawcza i uzasadniona potrzeba testowania i oceny geoportali zarówno obowiązujących, jak i archaicznych, m.in. pod kątem jakości systemów nawigacji mapowej.
Dr inż. Karol Król: „Porównanie wyników badań użyteczności aktualnie użytkowanych geoportali z wynikami badań geoportali archaicznych, zwykle wycofanych z użytku, może dostarczyć nowych spostrzeżeń w zakresie projektowania użyteczności serwisów geoinformacyjnych. Kilka takich spostrzeżeń opublikowano w artykule pt. Retrospektywna analiza użyteczności geoportalu gminnego w kontekście rozwoju technik prezentacji danych przestrzennych w Internecie.”
Według najlepszej wiedzy autora, jest to jedno z niewielu, lub pierwsze badanie tego typu, w którym użyteczność geoportali jest oceniana przez pryzmat kontinuum czasowego, w kontekście rozwoju technik prezentacji danych przestrzennych w Internecie. Porównana została użyteczność trzech geoportali wybranej gminy, od najstarszego do najnowszego, każdy wykonany w innej technice projektowej i każdy wykorzystywany przez gminę w określonym przedziale czasowym. Wszystkie testowane geoportale są nadal dostępne w zasobach żywego Internetu, jednak tylko jeden z nich jest obowiązujący, podczas gdy pozostałe pełnią funkcję dokumentacyjną.
Analiza retrospektywna użyteczności
Celem pracy jest ocena użyteczności wybranych serwisów mapowych z zastosowaniem listy kontrolnej. Przyjęta w badaniu metodyka umożliwiła przeprowadzenie badań użyteczności przez pryzmat kontinuum czasowego, na tle retrospektywnej analizy ewolucji technik projektowych związanych z prezentacją danych przestrzennych w Internecie. Badaniom poddano trzy wersje geoportalu gminy Tomice, dostępne w zasobach żywego Internetu. Testy laboratoryjne przeprowadziło czternastu ekspertów, w trybach desktop i mobile oraz według scenariusza testów. Zastosowano podejście eksploracyjne, metodę inspekcyjną oraz System Usability Scale (SUS). Obliczono wartości wskaźnika Geoportal Overall Quality (GOQ), aby lepiej zobrazować zależności występujące pomiędzy subiektywnie postrzeganą jakością użytkową testowanych geoportali. Wyniki badań użyteczności skonfrontowano z wynikami pomiarów wydajności.
Rozwiązanie w przeszłości problemu malejącej użyteczności „wielkich rastrów” spowodowało obecnie narastanie problemu malejącej użyteczności „wielkich skryptów”.
Badania dowiodły, że pomimo dynamicznego rozwoju sprzętu i oprogramowania niektóre serwisy internetowe mogą zachować swoją użyteczność, pomimo wykonania ich przy pomocy technik projektowych, które są obecnie postrzegane jako archaiczne. Użytkownicy nadal oczekują wydajnych aplikacji mapowych, szybko działających, nawet kosztem ich funkcjonalności i użyteczności. Ponadto, wyniki badań ujawniły pośrednio, że rozwiązanie w przeszłości problemu malejącej użyteczności „wielkich rastrów” spowodowało obecnie narastanie problemu malejącej użyteczności „wielkich skryptów”.
Źródła
- He, X., Persson, H., Östman, A. (2012). Geoportal usability evaluation. International Journal of Spatial Data Infrastructures Research, 7, 88-106. DOI: 10.2902/1725-0463.2012.07.art5
- Marshall, P., Morris, R., Rogers, Y., Kreitmayer, S., Davies, M. (2011). Rethinking’multi-user’ an in-the-wild study of how groups approach a walk-up-and-use tabletop interface. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 3033-3042). DOI: 10.1145/1978942.1979392
- Resch, B., Zimmer, B. (2013). User experience design in professional map-based geo-portals. ISPRS international journal of geo-information, 2(4), 1015-1037. DOI: 10.3390/ijgi2041015