Ewolucja Worl Wide Web – od Web 1.0 do Web 5.0

Czytaj więcej:
Król, K. (2020). Evolution of online mapping: from Web 1.0 to Web 6.0. Geomatics, Landmanagement and Landscape (GLL), 1, 33-51. 10.15576/GLL/2020.1.33

Okres rozwoju World Wide Web dzielony jest na 4 zasadnicze etapy [Fleerackers i Meyvis 2019]. W okresie zerowym Web był na etapie eksperymentalnym (Web 0.0). Przyjmuje się, że wynalazcą World Wide Web (WWW) jest brytyjski naukowiec Tim Berners-Lee, który opracował koncepcję WWW w 1989 roku podczas pracy w CERN. 30 kwietnia 1993 roku CERN udostępnił oprogramowanie World Wide Web w domenie publicznej, co spowodowało dynamiczny rozwój sieci.

Pierwszy okres rozwoju sieci określany jest jako Web 1.0 (Web of cognition). Drugi okres – Web 2.0 (social Web) – łączy w sobie cechy charakterystyczne dla Web 2.0 oraz Web 4.0 (mobile Web). W trzecim etapie rozwija się Web 3.0 (semantic Web). W kolejnym etapie sieć ewoluuje do Web 5.0.

Web 1.0 było kanałem jednostronnego przekazu informacji. Web 2.0 stanowi medium komunikacji międzyludzkiej, a technologie Web 3.0 wspierają współpracę ludzi. Zatem Web 1.0 to sieć poznania (Web of cognition), Web 2.0 to sieć komunikacji międzyludzkiej (Web of human communication), a Web 3.0 to sieć współpracy (Web of co-operation) [Fuchs i in. 2010]. Hipertekst to technologia utożsamiana z Web 1.0. Blogi i panele dyskusyjne to technologie Web 2.0, zaś wiki to technologia Web 3.0. Obecnie mamy do czynienia z rozwojem technologii Web 3.0 [Fleerackers i Meyvis 2018].

Desktop-Era

Lata 1980-1990 można nazwać erą „Desktop”, w której dominowały stacjonarne komputery typu PC. World Wide Web, która pojawiła się na początku lat 90. XX wieku umożliwiła publikowanie i uzyskiwanie dostępu do zasobów online [Berners-Lee 1994]. Pierwsze standardy sieciowe opracowano, aby ujednolicić sposób renderowania obiektów przez przeglądarki oraz sposób ich przesyłania internetem. Pierwsza strona internetowa była poświęcona projektowi World Wide Web i była hostowana na komputerze NeXTcube. Uważa się, że Hypertext Transfer Protocol (HTTP) oraz Hypertext Mark-up Language (HTML) zostały znacząco ulepszone dzięki sukcesowi sieci [Hall i Tiropanis 2012].

World Wide Web (powszechnie znana jako sieć) nie jest synonimem Internetu, lecz jego najważniejszą częścią. Web można zdefiniować jako system techno-społeczny, gdzie ludzie wchodzą w interakcje w oparciu o sieci technologiczne [Fuchs i in. 2010]. Pojęcie systemu techno-społecznego odnosi się do systemu, który wzmacnia ludzkie poznanie, komunikację i współpracę [Aghaei i in. 2012].

Web 1.0 – early Web

Web 1.0 (the Web of documents) to pierwsza generacja World Wide Web. Przyjmuje się, że era Web 1.0 trwała od 1989 roku do około 2004 lub 2005 roku [Choudhury 2014]. Dla tej ery charakterystyczne są takie technologie jak m.in.: FTP, IRC, Usenet, E-mail, SGML, SQL, MacOS, File Servers. Nieco inny podział w czasie zaproponowali Benito-Osorio i in. [2013]. Według nich era Web 1.0 występowała w latach 1990-2000. W latach 2000-2010 rozwijała się Web 2.0 (Flash, XML, http, P2P, AJAX, RDF, Java), a era Web 3.0 datowana jest na lata 2010-2020 (mashups, semantic search, widgets). W latach 2020-2030 przewidywany jest rozwój Web 4.0 (semantic databases) oraz Web 5.0 (inteligent personal agents).

Web 1.0 to system powiązanych ze sobą dokumentów hipertekstowych dostępnych przez Internet. Sieć 1.0 była skoncentrowana na łączeniu komputerów i zwiększaniu ich wydajności. Witryny Web 1.0 miały charakter statyczny, bierny, „tylko do odczytu” (the mostly read-only Web) i były pozbawione interakcyjności [Berners-Lee i in. 1994]. W sieci 1.0 niewielka liczba autorów tworzyła treści dla nielicznych odbiorców posiadających dostęp do internetu. Witryny z ery Web 1.0 były wykonane najczęściej w jednej z wczesnych specyfikacji HTML 3.0 oraz HTML 4.0. Ponadto miały najczęściej szerokość od około 700 do 900px, co wynikało z rozmiaru ówczesnych monitorów kineskopowych CRT (15 cali) i często były wykonywane w oparciu o tabele lub tzw. ramki (HTML tag) [Król 2019].

Web 2.0 – the user as a first-class object

Web 2.0 (the post-PC era) jest modnym określeniem, które pojawiło się w latach 2003-2004, i które jest powszechnie używane w odniesieniu do nowych zjawisk pojawiających się w sieci. Chociaż w dużej mierze jest to termin marketingowy, kluczowe atrybuty opisujące Web 2.0 dotyczą rozwoju sieci społecznościowych, komunikacji dwukierunkowej, różnych „kleistych” technologii i znacznej różnorodności typów treści [Cormode i Krishnamurthy 2008]. Według definicji Tima O’Reilly [2005] Web 2.0 jest platformą integrującą wszystkie podłączone do niej urządzenia. Aplikacje Web 2.0 to takie, które w pełni wykorzystują zalety tej platformy, w tym dostarczanie oprogramowania jako ciągle aktualizowanej usługi, która staje się lepsza, im więcej osób z niej korzysta. „Korzystanie” jest tu rozumiane nie tylko jako „używanie”, ale także jako remiksowanie danych z wielu źródeł i jednoczesne udostępnianie własnych danych w formie umożliwiającej remiksowanie ich przez innych oraz tworzenie efektów sieciowych za pomocą „architektury partycypacji” i wychodzenie poza metaforę Web 1.0 w celu dostarczania bogatych doświadczeń użytkownikom (rich user experiences to tzw. doświadczenia wszechobecne, dynamiczne i interaktywne).

Web 2.0 została zdefiniowana przez Dale Dougherty w 2004 roku jako sieć do odczytu i zapisu (the widly read-write Web). Okres jej rozkwitu przypada na lata 2004-2016 [Choudhury 2014]. Web 2.0 polega na łączeniu ludzi i tworzeniu technologii efektywnych dla ludzi [O’Reilly 2005]. Do opisu Web 2.0 wykorzystywane są takie określenia jak m.in.: social Web, people-centric Web lub participative Web. W erze Web 2.0 wszyscy użytkownicy mogą generować treści, a nie tylko je odczytywać. Web 2.0 charakteryzują aplikacje internetowe, które ułatwiają globalne wytwarzanie treści i wymianę informacji. Rozwój technologiczny umożliwił rozkwit serwisów i sieci społecznościowych, które zmieniły sposób zarządzania treścią oraz komunikacji i interakcji między użytkownikami. W erze Web 2.0 zawiązuje się i uwydatnia relacja wzajemności między użytkownikiem a dostawcą usług internetowych. Web 2.0 jest zarówno platformą, na której zbudowano innowacyjne technologie, jak i przestrzenią, w której użytkownicy są traktowani jako obiekty pierwszej klasy. Web 2.0 wnosi pewną innowację w stosunku do Web 1.0 w postaci tzw. „mashupów”, które wykorzystują różne źródła danych [Cormode i Krishnamurthy 2008].

Wiele witryn trudno jest jednoznacznie skategoryzować za pomocą binarnej etykiety „Web 1.0” lub „Web 2.0”. Istnieje jednak wyraźna różnica między popularnymi witrynami Web 2.0 np. Facebook i YouTube, a tzw. „old Web”. Te różnice są widoczne zwłaszcza na gruncie: (1) technologicznym, np. w zakresie skryptów wykorzystywanych do renderowania witryn, (2) strukturalnym (cel i układ strony) i (3) socjologicznym, np. pojawienie się pojęć „przyjaciół” i „grup” [Cormode i Krishnamurthy 2008]. Jednak to, że witryna nie wykorzystuje funkcji Web 2.0 nie czyni jej przestarzałą. Niewielka witryna e-commerce sprzedająca produkty niszowe nie musi udostępniać funkcji umożliwiających przesyłanie treści i wzajemną interakcję między użytkownikami [Fleerackers i Meyvis 2018].

Web 3.0 – the semantic executing Web

Termin Web 3.0 (the pevasive Web, read-write-execute Web) pojawił się po raz pierwszy w 2006 roku w artykule Jeffreya Zeldmana, który był związany z technologiami takimi jak AJAX [Benito-Osorio i in. 2013]. Za datę początkową ery Web 3.0 przyjmuje się 2016 rok [Choudhury 2014]. Web 3.0 to neologizm używany do opisania transformacji sieci Web w bazę danych. Web 3.0 umożliwia zwiększenie dostępności treści dla wielu aplikacji innych niż przeglądarki, wykorzystanie sztucznej inteligencji, informacji geoprzestrzennych i trójwymiarowych wizualizacji. Web 3.0 wykorzystuje sieci neuronowe i algorytmy genetyczne, ze szczególnym naciskiem na pozyskiwanie, analizę i zdolność przetwarzania danych generowanych przez użytkowników. Rynek często wykorzystuje Web 3.0 do promowania ulepszeń w stosunku do Web 2.0. Obecnie trwa debata na temat znaczenia i najbardziej odpowiedniej definicji Web 3.0.

Web 4.0 – mobile Web

Technologia Web 4.0 jest mobilną wersją Web 2.0 i była (jest) prawdziwym katalizatorem Web 2.0 [Fleerackers i Meyvis 2018]. Web 4.0 łączy różne urządzenia w czasie rzeczywistym, jest przyrównywana do ultra-inteligentnego, elektronicznego agenta i utożsamiana z symbiotyczną siecią – siecią wszechobecną, gdzie interakcja i symbioza między ludźmi i urządzeniami jest motywem przewodnim. Przykładem technologii Web 4.0 są witryny, które identyfikują użytkowników, przez co są w stanie personalizować przekazywane informacje. Jednym z najważniejszych osiągnięć Web 4.0 jest migracja funkcjonalności online do świata fizycznego [Patel 2013].

Według [Kambil 2008]:
Web 1.0 – The Basic Publishing and Transaction Medium,
Web 2.0 – The Social and Co-created Web,
Web 3.0 – The Semantic and Intelligent Web,
Web 4.0 – The Mobile, Machine and Object Web,
Web 5.0 – The Sensory-Emotive Web.

Web 5.0 – emotional Web

Definicja Web 5.0 wciąż jest dyskutowana. Przewiduje się, że Web 5.0 (the sensory and emotive Web; open, linked and intelligent Web) będzie bazowała na (emocjonalnej) interakcji (opartej na neurotechnologii) między ludźmi i urządzeniami (komputerami). Web 5.0 będzie pewnego rodzaju (osobistym) asystentem, pozostającym w (stałym) kontakcie z użytkownikiem. Dlatego też podobnie jak Web 4.0, Web 5.0 jest określana jako sieć „symbiotyczna” (symbiotic Web). Obecnie sieć jest „emocjonalnie” neutralna, co oznacza, że nie postrzega odczuć i emocji użytkowników [Fleerackers i Meyvis 2019]. Web 5.0 wykorzystuje neurotechnologię, która pozwala interpretować wybrane wskaźniki biometryczne i odczytywać emocje użytkowników, przez co aplikacje internetowe mogą np. zmieniać wyraz twarzy awatarów w czasie rzeczywistym.

Źródła

Benito-Osorio, D., Peris-Ortiz, M., Armengot, C. R., & Colino, A. (2013). Web 5.0: the future of emotional competences in higher education. Global Business Perspectives, 1(3), 274-287. https://doi.org/10.1007/s40196-013-0016-5
Berners-Lee, R., Cailliau, R., Luotonen, A., Nielsen, H.F., Secret, A. (1994). The World-Wide Web. Communications of the ACM, 37(8), 76-82. http://dx.doi.org/10.1145/179606.179671
Choudhury, N. (2014). World wide web and its journey from web 1.0 to web 4.0. International Journal of Computer Science and Information Technologies, 5(6), 8096-8100.
Cormode, G., Krishnamurthy, B. (2008). Key differences between Web 1.0 and Web 2.0. First Monday, 13(6). DOI: https://doi.org/10.5210/fm.v13i6.2125
Fleerackers, T., Meyvis, M. (2018). Digital Evolution. Past, Present and future outlook of digital technology. Flat World Blog. https://flatworldbusiness.wordpress.com/digital-evolution/
Fleerackers, T., Meyvis, M. (2019). Web 1.0 vs Web 2.0 vs Web 3.0 vs Web 4.0 vs Web 5.0 – A bird’s eye on the evolution and definition. Flat World Blog. http://bit.ly/2X87liz
Fuchs, C., Hofkirchner, W., Schafranek, M., Raffl, C., Sandoval, M., Bichler, R. (2010). Theoretical foundations of the web: cognition, communication, and co-operation. Towards an understanding of Web 1.0, 2.0, 3.0. Future Internet, 2(1), 41-59. https://doi.org/10.3390/fi2010041
Hall, W., Tiropanis T. 2012. Web evolution and Web Science. Computer Networks, 56, 3859-3865. http://dx.doi.org/10.1016/j.comnet.2012.10.004
Kambil, A. (2008). What is your Web 5.0 strategy? Journal of Business Strategy, 29(6), 56–58. https://doi.org/10.1108/02756660810917255
Król, K. (2019). Forgotten agritourism: abandoned websites in the promotion of rural tourism in Poland. Journal of Hospitality and Tourism Technology.
O’Reilly, T. (2005). Web 2.0: compact definition. O’Reilly Media. http://radar.oreilly.com/2005/10/web-20-compact-definition.html
Patel, K. (2013). Incremental journey for World Wide Web: introduced with Web 1.0 to recent Web 5.0–a survey paper. International Journal of Advanced Research in Computer Science and Software Engineering, 3(10), 410-417.