Dot-com bubble i entuzjazm początków World Wide Web

Pod koniec kryzysu giełdowego w 2002 r. akcje firm typu dot-com straciły około 5 bilionów dolarów kapitalizacji rynkowej. Wiele inwestycji w rynek usług internetowych zakończyło się wtedy spektakularną klapą. Bańka spekulacyjna dot-com (1994-2002) została wywołana pojawieniem się World Wide Web (Web 1.0) i łatwej w użyciu przeglądarki internetowej Mosaic.
Słowa kluczowe: dot-com crash, internet bubble period, dot.com technology buble, dot-com boom

Społeczeństwo informacyjne i nowa gospodarka

Lata 1999-2001 były okresem intensywnej konkurencji w sektorze nowych technologii. Zanim giełda załamała się w latach 2000-2001, powszechny był entuzjazm dla „nowej gospodarki”, często wynikający z przekonania, że w ekosystemie internetowym podstawowe zasady ekonomiczne tracą na znaczeniu [Buenstorf i Fornahl 2009]. Perspektywy rozwoju dla elektronicznej gospodarki były wtedy tak zachęcające [1], że inwestorzy finansowali przedsięwzięcia internetowe w formie kapitału podwyższonego ryzyka [2] z pominięciem ogólnie przyjętych praktyk, pomimo, że był to wtedy mało poznany sektor o nieznanych kryteriach sukcesu. Wielu inwestorów chętnie i z nadmiernym entuzjazmem inwestowało w różne spółki dot-com, zwłaszcza jeśli miały przyrostek „.com” w nazwie.

[1] W latach 1990-1997 odsetek gospodarstw domowych w Stanach Zjednoczonych posiadających komputer wzrósł z 15 do 35%, w miarę jak posiadanie komputera osobistego (PC) przestało być luksusem a stało się koniecznością.
[2] Kapitał wysokiego ryzyka (venture capital), określany także jako kapitał spekulacyjny lub fundusze podwyższonego ryzyka, to kapitał własny wnoszony na ograniczony czas przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących produktem, metodą produkcji lub usługą, które stwarzają duże ryzyko niepowodzenia inwestycji, ale jednocześnie w przypadku sukcesu przedsięwzięcia, zapewniają znaczący zwrot z inwestycji. Inwestycje typu venture capital obarczone są wysokim ryzykiem, ale zarazem umożliwiają osiągnięcie wysokiej stopy zwrotu z zainwestowanych środków [Rosa 2008].

W szczytowym momencie boomu, dobrze rokująca firma dot-com mogła stać się spółką publiczną poprzez IPO (Initial Public Offering) i zebrać znaczną sumę pieniędzy, nawet jeśli nigdy nie osiągnęła zysku. Mało tego, większość firm z branży dot-com ponosiła straty operacyjne netto w związku z dużymi nakładami na reklamę i promocję, aby zbudować świadomość marki oraz udział w rynku tak szybko, jak to możliwe. Co ciekawe inwestorzy uważali, że postępują racjonalnie. Przyczyniło się to do powstania bańki internetowej [Valliere i Peterson 2004].

Dot-com bubble

Bańka dot-com [3] opisuje zjawisko gwałtownego wzrostu wartości akcji giełdowych firm związanych z nowymi technologiami (internetowymi), które następnie w latach 2000-2001 znacząco straciły na wartości, co doprowadziło do bankructwa wielu firm. Bańka była wywołana nadmiernym (irracjonalnym) entuzjazmem inwestorów, którzy byli przekonani, że nowa gospodarka jest „niezwyciężona” i liczy się przede wszystkim „wzrost ponad zyski”. Nie małą rolę w budowaniu bańki spekulacyjnej odegrały kreatywna księgowość, nietrafione inwestycje, trwonienie kapitału, niewłaściwe wykorzystanie pieniędzy akcjonariuszy, wprowadzanie inwestorów w błąd i inne matactwa. W czasie pęknięcia bańki (bursting of the dot-com bubble) wartość większości zasobów internetowych spadła o 75% w stosunku do swoich najwyższych wartości, co stanowiło łącznie około 1,755 biliona USD. Pod koniec kryzysu giełdowego w 2002 r. akcje firm dot-com straciły około 5 bilionów dolarów kapitalizacji rynkowej [Gaither i Chmielewski 2006].

[3] Słowniczek: bańka internetowa – dot-com bubble – [Ljungqvist i Wilhelm 2003]
Internet bubble period, 1998 – 2001 – [Valliere i Peterson 2004]
new technologies buble, dot-com bubble, 1992–2002 – [Goodnight i Green 2010]
Dot.com technology bubble – 1994-2002 – [Fleerackers i Meyvis 2019]

Bursting of the bubble

Wiele inwestycji w rynek usług internetowych zakończyło się wtedy spektakularną klapą. Firmy typu dot-com okazały się mniej rentowne niż oczekiwano [Kraay i Ventura 2007]. Boo.com zainwestował 188 milionów dolarów w ciągu zaledwie sześciu miesięcy próbując stworzyć globalny sklep internetowy z markową odzieżą. Zbankrutował w maju 2000 roku [Fleerackers i Meyvis 2019]. Według innych źródeł firma Boo.com wydała 135 mln USD kapitału wysokiego ryzyka w ciągu zaledwie 18 miesięcy, a 18 maja 2000 r. została objęta zarządem i zlikwidowana [Malmsten 2001]. W czerwcu 2008 r. CNET okrzyknął Boo.com jednym z największych niepowodzeń dot-com w historii (one of the greatest dot-com busts in history). GeoCities (web hosting service), zakupione przez Yahoo! za 3,57 mld USD w styczniu 1999 r., kiedy to rzekomo była trzecią najczęściej odwiedzaną stroną w World Wide Web, przestało być rozwijane 26 października 2009 r. W marcu 2000 r. jedna akcja Infospace.com warta była 1 305 USD, jednak już w kwietniu 2001 r. jej wartość spadła do 22 USD [Fleerackers i Meyvis 2019].

Pęknięcie bańki dot-com miało duże skutki ekonomiczne i społeczne, i do dziś jest przedmiotem analiz. Bańka dot-com stosunkowo szybko urosła i gwałtownie pękła. Miała charakter wybitnie zjawiskowy. Zaraz potem szybko i spektakularnie zakończyła się [DeLong i Magin 2006]. Dla wielu osób były to jednak zdarzenia tragiczne w skutkach.

Źródła

Buenstorf, G., Fornahl, D. (2009). B2C-bubble to cluster: the dot-com boom, spin-off entrepreneurship, and regional agglomeration. Journal of Evolutionary Economics, 19(3), 349-378.
DeLong, J.B., Magin, K. (2006). A short note on the size of the dot-com bubble (No. w12011). National Bureau of Economic Research.
Fleerackers, T., Meyvis, M. (2019). DotCom – Bubble. Flat World Blog, http://bit.ly/2XkEY0Q
Gaither, Ch., Chmielewski, D.C. (2006). Fears of Dot-Com Crash, Version 2.0. Los Angeles Times.
Goodnight, G.T., Green, S. (2010). Rhetoric, risk, and markets: The dot-com bubble. Quarterly Journal of Speech, 96(2), 115-140.
Kraay, A., Ventura, J. (2007).The Dot-Com Bubble, the Bush Deficits, and the U.S. Current Account. In G7 Current Account Imbalances: Sustainability and Adjustment (p. 457-495). University of Chicago Press, http://www.nber.org/chapters/c0124
Ljungqvist, A., Wilhelm Jr, W. J. (2003). IPO pricing in the dot-com bubble. The Journal of Finance, 58(2), 723-752. https://doi.org/10.1111/1540-6261.00543
Malmsten, E. (2001). Boo Hoo: A dot.com Story from Concept to Catastrophe. Random House Business Books.
Rosa, A. (2008). Venture capital w Polsce. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej, 12, 133-143.
Valliere, D., Peterson, R. (2004). Inflating the bubble: examining dot-com investor behaviour. Venture Capital, 6(1), 1-22. https://doi.org/10.1080/1369106032000152452