Internet Archeology: Enter 99

Internet Archeology: archiwum Enter 99

Wszyscy jesteśmy cyfrowymi archeologami (we are all digital archaeologists) [Morgan i Eve, 2012, p. 523].

Archeologia znajduje się obecnie w fazie eksperymentów z urządzeniami cyfrowymi i oprogramowaniem. Stopniowo przyjmuje je, jako wiodące narzędzia badawcze. Archeologia powinna w sposób inteligentny wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne, ponieważ mogą one zwiększyć jej potencjał w XXI wieku [Evans i Daly 2006].

Internet Archeology

Archeologia internetowa umożliwia między innymi identyfikowanie i opisywanie zmian technologicznych zachodzących w sposobie publikowania treści w internecie lub zmian dizajnu witryn. W dużej mierze polega na studiach przypadku. Archeologia internetowa umożliwia „wydobywanie” cyfrowych śladów pozostawionych w zasobach internetu. Takie badania mogą ujawnić ważne informacje na temat dynamiki tworzenia cyfrowych treści na przełomie wieków [Harrison 2010].

Archeologia ma do odegrania kluczową rolę w dostarczaniu materiałów, z których można budować alternatywne relacje z przeszłości. Umożliwia zrozumienie zmian zachodzących w interakcjach ludzi z „nowymi rzeczami”, które pojawiają się wraz z nowymi technologiami [Harrison 2010].

Budujemy archeologię cyfrową wykonując archeologię cyfrowo /We are building a digital archeology by doing archeology digitally/ [Costopoulos 2016].

Plaga fantazji

Natura mediów Web 3.0 sprawiła, że współczesne społeczeństwa uczyniły dużą część swojej niedawnej przeszłości „niepoznawalną”, poprzez procesy aktywnego ukrywania, manipulacji lub biernego zapominania. Archeologia internetowa dostarcza dowodów, które mogą być wykorzystane przy konfrontowaniu licznych relacji z jednego zdarzenia. Nagromadzenie wielu interpretacji można łagodnie określić mianem „plagi fantazji” (plague of fantasies), która ogarnęła środki masowego przekazu. Ponadto zamiast propagowania wielu perspektyw i spojrzeń na teraźniejszość, nasycenie mediów jednolitym przekazem często prowadzi do powstania dominujących relacji o niedawnej przeszłości, opartych na poglądach większości, które stają się zaskakująco „solidne” i trudne do zakwestionowania. Cyfrowa archeologia odgrywa istotną rolę w takich okolicznościach, prezentując materialne dowody, które mogą kwestionować, prowokować i być stawiane w konfrontacji. Wszystko po to, aby wypracować wiele alternatywnych spojrzeń na przeszłość i teraźniejszość, ale także wiele perspektyw przyszłości [Harrison 2010].

Dane cyfrowe są coraz częściej traktowane jak artefakty [Graves-Brown 2009]. Dużo uwagi poświęca im cyber-archeologia, która zajmuje się nie tylko badaniem sprzętu komputerowego i oprogramowania, ale także badaniem społeczności wirtualnych i ich artefaktów [Witmore 2009].

Cyfrowa archeologia

Technologie cyfrowe mogą przenieść archeologię w nową erę. Dotyczy to w szczególności odkryć naukowych, ale także prezentacji wyników badań i komunikacji. Cyfrowa archeologia bada podstawowe związki archeologów z technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi (ICT) oraz technologią cyfrową, aby ocenić wpływ, jaki innowacje wywarły na sposób postrzegania i wykonywania archeologii. Cyfrowa archeologia bada sposoby lepszego wykorzystania urządzeń cyfrowych i technologii komputerowych w archeologii [Evans i Daly 2006]. Jednocześnie trwa dyskusja nad tym, co oznacza 'być cyfrowym archeologiem’ [Costopoulos 2016]. Cyfrowi archeolodzy przesyłają wiadomości e-mail, wprowadzają dane do baz danych, przesyłają materiały graficzne oraz starają się zrozumieć, uporządkować i zachować cyfrowe ślady działalności człowieka [Richards 1998].

Cyber-archeologia

Jones [1997, 2003] zaproponował ideę „cyber-archeologii”, jako sposobu badania społeczności wirtualnych, poprzez skupienie się na cyfrowych artefaktach kulturowych (cyberarchaeology; originally devised by Jones in his 1997 article: Virtual Communities [Jones 1997]). Studia nad dziedzictwem wirtualnym i cyber-archeologią mogą dostarczyć informacji o tym, w jaki sposób pojęcie dziedzictwa ewoluowało w XXI wieku, w związku z rozprzestrzenianiem się środowisk wirtualnych [Harrison 2009].

Wirtualne ekosystemy to miejsca, w których wyobraźnia spotyka się z rzeczywistością [Bartle 2003].

Pojęcie cyber-archeologii pozostaje dalekie od determinizmu technologicznego, który wyznaczał poszczególne technologie jako warunki wstępne, a nie determinanty struktury i zachowania społeczności wirtualnych, a także zapewniał strukturę do zrozumienia granic wzrostu wirtualnego osadnictwa (virtual settlements) [Harrison 2009]. Cyber-archeologia musi działać na dwóch poziomach – badania związków między wirtualnymi osadami, a rzeczywistymi technologiami, które generują środowisko ich rozwoju oraz badanie wirtualnych obiektów, które są wytworem wirtualnych osad.

Odłamki wirtualnej ceramiki

Gdy użytkownicy eksplorują zasoby sieci pozostawiają po sobie cyfrowe ślady w postaci artefaktów przyjmujących formę różnych danych. Te porozrzucane w sieci odłamki „wirtualnej ceramiki” mogą dostarczyć cennych informacji pod warunkiem, że zostaną zgromadzone, uporządkowane i przeanalizowane. Informacje te mogą dać „archeologom internetowym” wyobrażenie o społecznościach i kulturach istniejących w przestrzeniach wirtualnych [Nicholson 2005]. Ale nie tylko o tym. Mogą dać wyobrażenie o tym, jak ewoluowały technologie internetowe i zachowania użytkowników sieci.

Cyfrowe artefakty są z natury liczne [Manovich 2002].

W literaturze coraz częściej podkreślana jest istotność danych cyfrowych i potrzeba traktowania ich jak obiektów materialnych [Hayles 2003, Manoff 2006]. Technologie cyfrowe w archeologii pozwalają nie tylko odkrywać przeszłość, ale także pracować w sposób bardziej kreatywny i efektywny nad tym, co z niej pozostało [Shanks 2007]. Argumentuje to pilną potrzebę opracowania „archeologii teraźniejszości”, z naciskiem na dowody materialne, które mogą ujawnić alternatywne perspektywy i relacje z ostatnich wydarzeń [Harrison 2010].

Archiwum Enter99

Archiwum Enter 99 zostało opracowane przez Jacoba B. Engbloma i Rydera Rippsa i jest częścią sekcji „Webgrabs” serwisu InternetArchaeology.org (serwis niedostępny; 29.11.2022). Webgrabs to sekcja serwisu ‘Archeologia Internetu’, w której znajdują się różne, archaiczne strony internetowe. Webgrabs prezentuje układ, zawartość, grafikę i wykorzystanie wczesnych i unikalnych witryn. Głównym celem Webgrabs jest zachowanie od zapomnienia witryn hostowanych w nieistniejącym obecnie serwisie GeoCities.

Rycina 1. Jedna z grafik stanowiąca „bramę typu Enter”, prowadzącą do witryny. Źródło: Archiwum Enter99 [internetarchaeology.org]

Serwis 'Internet Archeology’ został założony w 2009 roku, a jego głównym celem było zachowanie cyfrowych artefaktów i wyeksponowanie ich miejsca w historii rozwoju internetu. W serwisie gromadzone są wyłącznie artefakty graficzne bowiem uznano, że obrazy w najlepszy sposób oddają zmiany technologiczne i kulturowe. Pliki zamieszczone w archiwum podzielono tematycznie, a większość z nich ma format JPG lub GIF. Niestety witryna InternetArcheology.org od kilku lat nie jest aktualizowana.

Enter 99 składa się z 99 stron wejściowych pochodzących z GeoCities. Jako swoisty zbiór „dzieł sztuki”, Enter 99 stara się zachować od zapomnienia zjawisko „Enter Page”, jeszcze do niedawna wszechobecny element stron internetowych. Zasadniczo jednak zbiór ten jest zbyt mały żeby móc przyrównywać go do archiwum. W obecnym stanie jest to co najwyżej kolekcja.

Technologie cyfrowe mają potencjał zrewolucjonizowania sposobu postrzegania i praktykowania archeologii. Otwarta cyfrowa archeologia daje archeologom możliwość wyjścia z szarej i często żmudnej „rzeczywistości archeologicznej”. Blogi i witryny internetowe, na których udostępniane są branżowe materiały multimedialne – do swobodnego przeglądania i wykorzystania, stanowią coraz częściej platformę dla dyskusji i wymiany poglądów, a także promowania i prezentowania ‘ludzkiej twarzy’ archeologii cyfrowej.

Źródła

Bartle, R.A. (2003) Designing Virtual Worlds. New Riders Publishing, Indianapolis.
Costopoulos, A. (2016). Digital Archeology Is Here (and Has Been for a While). Front. Digit. Humanit. https://doi.org/10.3389/fdigh.2016.00004
Evans, T.L., Daly, P. (Eds.) (2006). Digital Archaeology. Bridging method and theory, Taylor & Francis Group, London and New York.
Graves-Brown, P. (2009). The library of Babel: origins of the World Wide Web. In Defining Moments: Dramatic Archaeologies of the Twentieth-Century (ed. J. Schofield). Oxford: Archaeopress, pp. 123-134.
Harrison, R. (2009). Excavating Second Life: cyber-archaeologies, heritage and virtual settlements. Journal of Material Culture, 14(1), 75-106. http://dx.doi.org/doi:10.1177/1359183508100009
Harrison, R. (2010). Exorcising the ‘plague of fantasies’: mass media and archaeology’s role in the present; or, why we need an archaeology of ‘now’. World Archaeology, 42(3), 328-40. https://doi.org/10.1080/00438243.2010.497339
Hayles, N. K. (2003). Translating media: why we should rethink textuality. Yale Journal of Criticism, 16(2), 263-90. https://doi.org/10.1353/yale.2003.0018
Jones, Q. (1997). Virtual-communities, virtual settlements & cyber-archaeology: A theoretical outline. Journal of Computer-Mediated Communication, 3(3), JCMC331. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.1997.tb00075.x
Jones, Q. (2003). Applying Cyber-Archaeology. In: Kuutti K., Karsten E.H., Fitzpatrick G., Dourish P., Schmidt K. (eds) ECSCW 2003 (pp. 41-60). Springer, Dordrecht https://doi.org/10.1007/978-94-010-0068-0_3
Manoff, M. (2006). The materiality of digital collections: theoretical and historical perspectives. portal: Libraries and the Academy, 6(3), 311-25. https://doi.org/10.1353/pla.2006.0042
Manovich, L. (2002). The Language of New Media. Cambridge, MA: MIT Press.
Morgan, C., Eve, S. (2012). DIY and digital archaeology: what are you doing to participate?. World Archaeology, 44(4), 521-537. https://doi.org/10.1080/00438243.2012.741810
Nicholson, S. (2005). A framework for Internet archeology: Discovering use patterns in digital library and Web-based information resources. First Monday, 10(2), available at: https://surface.syr.edu/istpub/29/
Richards, J. (1998). Recent trends in computer applications in archaeology. Journal of Archaeological Research, 6(4), 331-82.
Shanks, M. (2007). Digital media, agile design and the politics of archaeological authorship. In Archaeology and the Media (eds T. Clack and M. Brittain). Walnut Creek, CA: Left Coast Press, pp. 273-89.
Witmore, C. L. (2009). Prolegomena to open pasts: on archaeological memory practices. Archaeologies, 5(3), 511-545. https://doi.org/10.1007/s11759-009-9112-1